اوکراین تا کجا می‌تواند به حملات متقابل خود ادامه دهد؟

هشتاد سال قبل، دومین نبرد خارکف اتفاق افتاد. مکان نبرد هم شوروی غربیِ آن زمان بود. ارتش سرخ، قهرمانانه ورماخت نازی‌ها را از دروازه‌های مسکو عقب راند. حمله بعدی شوروی، که در ۱۲ مه آغاز شد، فاجعه‌ای تمام‌عیار بود. ارتش شوروی، عقب رانده شده و محاصره شد. بیش از ۱۷ هزار سرباز شوروی کشته شدند. پس از آن نیکیتا خروشچف، با محکومیت سلف خود به عنوان رهبر شوروی، استالین، بر نبرد متمرکز گردید. او با استناد به تاکتیک‌های خام «حمله‌از‎جناح‌مقابل» با تمسخر گفت: «این نبوغ نظامی استالین، و هزینه‌ای است که این جنگ روی دست ما گذاشته است.»

ارتش روسیه بار دیگر در اطراف ایزیوم جمع شده است. و حالا پس از یک لشکر‎کشی دوباره، یک‌بار دیگر در حال عقب‌نشینی از خارکف (نامی که در حال‌حاضر به این شهر اطلاق می‌شود) است. یک ماه از زمانی که روسیه پس از کنار‎گذاردن حمله خود به کیف، حمله جدیدی را در منطقه شرقی دونباس آغاز کرد، می‌گذرد. ایده‌ای که وجود داشت این بود که نیروهای اوکراینی را در نقطه برجسته‌ای که از ایزیوم در شمال، تا شهر دونتسک در جنوب، امتداد دارد، محاصره کنند. قرار هم بر این بود که این کار با راندن اوکراینی‌ها از ایزیوم به سوی جنوب انجام گیرد.

موفقیت‌های اندکی هم به دست آمد. روسیه تقریباً تمام لوهانسک را که در اطراف شهر سورودونتسک به خوبی از آن دفاع می‌شد، گرفته است (در حالی که قبل از جنگ، تنها بخش جنوبی آن را در اختیار داشت). همچنین که به سوی جنوب ایزیوم پیشروی کرده و روستاها را به سمت باروینکوو (که یک اتصال ریلی مهم است) و همین‌طور شهرهای صنعتی اسلویانسک و کراماتورسک را اشغال کرده است. با این حال پیشروی‌ها بسیار کند بوده (یک یا دو کیلومتر در روز) و تلفات نیز سنگین بوده‌اند. جنگ حالا به جای حملات سریع مکانیزه، تحت سلطه دوئل‌های توپ‌خانه‌ای قرار دارد. بخش اعظم استان دونتسک کماکان در دست اوکراین است.

تعجبی هم ندارد. تئوری نظامی متعارف می‌گوید که مهاجمان جهت شکستن خطوط دفاعی به برتری سه‌به‌یک نسبت به مدافعان نیاز دارند. روسیه در این زمینه کسریِ بالایی دارد. ۱۵ ماه می بود که اطلاعات دفاعی بریتانیا اعلام کرد نیروهای مسلح روسیه، یک‌سوم قدرت رزمی را که ابتدای کار متعهد به حمله به اوکراین شده بوده، از دست داده‌اند. واحدهای روسی نیز با وجود تلاش‌هایی که برای ترغیب سربازان سابق انجام داده‌اند، موفقیت چندانی کسب نکردند. حتی اگر نیروهای روسیه تا سورودونتسک، اسلویانسک و کراماتورسک هم برسند، تلفات سنگین شهری، احتمالاً ظرفیت جنگی آنها را به شدت کاهش داده است.

سر‎لشکر میک رایان، افسر باز‎نشسته استرالیایی می‌گوید: «روس‌ها به ظاهر اشتباهات تاکتیکی خود را در نحوه نزدیک‌شدن به مبارزه ادامه می‌دهند. که از نمونه‌های آن می‌توان از بیلوهوریوکا نام برد؛ شهرکی در جنوب‌شرقی ایزیوم، جایی که کرانه رودخانه سیورسکی دونتس مملو از لاشه ده‌های خودروی زرهی روسیه است. روس‌ها به وضوح قصد سرمایه‌گذاری در این محور را داشتند. و تصور می‌کردند به طور فاحشی قدرت نظامی حریف را در این مکان پایین خواهند آورد. و این یک مورد نمونه‌ای از یک شکست بارز برای ارتش روسیه است.»

پیروزی‌هایی ازین دست، باعث خوشحالی اوکراینی‌ها شده است. با وجودی که بخش اعظمی از دونباس از دست رفته، اما نیروهای اوکراینی (با وجود موقعیت آسیب‌پذیر سورودونتسک) کنترل این ناحیه را به دست گرفته و هزینه‌ی سنگینی بر مخالفان خود تحمیل کرده‌اند. ضدحملات اوکراین در شمال و شرق خارکف، روس‌ها را وادار کرده است ده‌ها کیلومتر از محدوده توپخانه شهر خارج شده و در برخی موارد به مرز بازگردند. ویدئویی که در ۱۵ ماه می توسط ایلیا پونومارنکو از روزنامه ایندیپندنت کیف منتشر شد، تیپ ۱۲۷ دفاع سرزمینی را نشان می‌دهد که یک پست مرزی را باز‎گردانده و پیروزمندانه در اطراف آن جمع می‌شوند. کنراد موزیکا از مشاوران روچان (که اخبار جنگی را پیگیری می‌کند) می‌گوید: «این ضدحملات در نهایت ممکن است به اوکراین اجازه دهند تا خطوط تدارکاتی روسیه را که در جاده میان شهر بلگورود روسیه و خطوط مقدم در اطراف ایزیوم قرار دارند، تهدید کنند و شاید حتی به مناطق پشتی روسیه در اطراف خود بلگورود نیز حمله‌ور شوند.»

محرک‌های دیگری نیز برای تقویت روحیه قوا وجود داشته است. هواپیماهای جنگی اوکراین بر فراز دونباس و از جمله خود ایزیوم، علی‌رغم مجاورت با سامانه‌های پدافند هوایی روسیه بر فراز مرز در شرق، فعال هستند. در دو هفته اخیر، پهپادها و جت‌های اوکراینی، بارها به هلی‌کوپتر‎های روسی حمله کرده‌اند. و در حالی که نیروهای روسی در تلاش برای تکمیل قوای خود بودند، موشک‌های بسیاری را بر جزیره مار و اطراف آن فرود آوردند. البته شایان ذکر است که نیروهای مکمل روسی (و از جمله توپ‌خانه سنگین) حالا به سوی اوکراین سرازیر شده‌اند.

در یازدهم می، مجلس نمایندگان امریکا بسته حمایتی ۴۰ میلیارد دلاری به اوکراین را تصویب کرد. در صورت تصویب این لایحه در سنا، مجموع حمایتی امریکا به ۵۴ میلیارد دلار (معادل ۷ درصد بودجه دفاعی پیشنهادی دولت بایدن) خواهد رسید. آقای موزیکا معتقد است: «زمان به نفع اوکراین پیش می‌رود. تا زمانی که روسیه، بسیج نشود، نه‌فقط نیروهای مسلح این کشور (روسیه) در چند هفته آینده متوقف خواهند شد، بلکه هجوم تسلیحات غربی و پرسنل اوکراینی به کیف نیز به عقب‌راندن کامل واحدهای روسی در امتداد جبهه‌ای بسیار گسترده‌تر خواهد انجامید.»

برخی ژنرال‌های اوکراینی، عملکرد موفقیت‌آمیزی داشته‌اند. سر‎لشکر کایرلو بودانوف، رئیس اطلاعات نظامی اوکراین، در مصاحبه‌ای با اسکای‌نیوز در چهاردهم می گفت: «نقطه شکست، نیمه دوم ماه اوت است.» او وعده داد: «بخش عمده اقدامات رزمی فعال تا پایان سال جاری به پایان خواهند رسید. در نتیجه ما قدرت اوکراین را در تمام مناطقی که از دست داده‌ایم (از جمله دونباس و کریمه)، مجدداً به دست خواهیم آورد.»

اما در محافل خصوصی‌تر، برخی مقامات اوکراینی نگرانی بالایی نسبت به آینده خود دارند.

روسیه به سختی وارد دونباس شده است. چون این منطقه به مدت هشت‌سال (از زمانی که روسیه در سال ۲۰۱۴ و برای اولین‌بار به شورش مسلحانه علیه اوکراین دامن زده و از آن حمایت کرد) یک‌منطقه فعال جنگی بوده است. سربازان عملیات نیروهای مشترک، کاملاً مجهز هستند. اما ایشان نیز گاهی در لاک دفاعی  (سنگر‎هایی که خودشان حفر کرده‌اند) فرو می‌روند. امان‌گاه‌هایی که ساخته‌اند به خوبی از آنها در برابر رگبار‎های توپ‌خانه‌ای بی‌امان (که در هفته‌های اخیر بخش‌هایی از دونباس را به منظره‌ای مه‌آلود بدل کرده) حفاظت می‌کند. اما این گودال‌ها، ویژگی دیگری نیز دارند و آن اینکه از میزان تحرک این نیروها می‌کاهند و در نتیجه توانایی آنها را در ضدحملات پایین می‌آورند.

به گفته این مقام غربی، نیروهای اوکراینی قادر به «مانورهایی تاکتیکی» نظیر عملیات در اطراف خارکف هستند. اما گسترش آن در امتداد جبهه‌ای که صدها کیلومتر (فقط) در دونباس و در مجموع ۱۳۰۰ کیلومتر امتداد دارد [و به عبارت دیگر تبدیل این ضدحملات به یک ضدحمله تمام‌عیار]، چالشی بزرگ است. مشکلات روسیه در اوکراین به نوعی یادآور این موضوع بوده‌اند که «جنگ به نفع مدافع است!». اگر اوکراین به موافع حفر‎شده روسیه حمله کند، کار خودش را سخت‌تر کرده. به گفته مؤسسه مطالعات جنگ (که یک اندیشکده است)، دقیقاً به همین دلیل هم هست که نیروهای روسی در استان‌های خرسون، میکولایف و زاپوریژیا در حال حفر خندق و ساخت استحکامات بتونی هستند.

این مقام می‌گوید: «به طور کلی، نبرد متعادلی است. پرسنل اوکراینی باانگیزه و باتجربه هستند و شمار استقرار‎یافته‌ی ایشان نیز کم نیست... اما شاید توانایی‌های لازم را نداشته باشند. تسلیحات غربی که در اختیار اوکراینی‌ها قرار گرفته هم فراوان بوده‌اند، اما تعیین‌کنندگیِ چندانی در نتیجه نبرد نداشته‌اند. نیروهای روسیه علی‌رغم تلفات سنگین و کاستی‌های تاکتیکی‌شان، همچنان به میزان قابل توجهی به لحاظ توانمندی کلی، برتر از نیروهای اوکراینی هستند.» این ارزیابی در دهم ماه می توسط سپهبد اسکات بریر، رئیس آژانس اطلاعات دفاعی امریکا تکرار شد. او گفت: «روس‌ها به سوی پیروزی نمی‌روند و اوکراینی‌ها نیز پیروز نبرد نیستند. در واقع اینجا با یک‌بن‌بست مواجهیم.»

#روزنامه اینترنتی فراز #سایت فراز